W dniu 6 lipca 2009 roku odwiedziłem Gąbin – miejsce urodzin generała Sławoja Składkowskiego. Tu, w budynku, w którym przyszły premier przyszedł na świat i mieszkał w dzieciństwie, mieści się Społeczne Muzeum Ziemi Gąbińskiej jego imienia – bodaj jedyna placówka muzealna w kraju, gdzie obejrzeć można stałą ekspozycję wyłącznie jemu poświęconą i z pewnością największy istniejący zbiór pamiątek po nim. Drogi wszystkich zainteresowanych postacią Generała, zwłaszcza zaś piszących o nim historyków ostatecznie prowadziły i prowadzą zawsze do Gąbina. Mnie przywiodło tam zaproszenie pani Anny Ostrowskiej, prezes Towarzystwa Miłośników Ziemi Gąbińskiej, spiritus movens powstania Muzeum i jego opiekuna. Pani Ostrowska natrafiwszy przypadkiem w Internecie na informację o naszej inicjatywie uczczenia 125. rocznicy urodzin wielkiego Gąbinianina, ale i kieleckiego absolwenta poprzez wmurowanie poświęconej mu tablicy na gmachu szkoły, do której uczęszczał, skontaktowała się z nami wyrażając chęć współpracy i ofiarowując swą pomoc w przygotowaniu oprawy tego wydarzenia. Nawiązane przez nią kontakty z naukowcami, którzy zajmowali się Składkowskim pragniemy wykorzystać przy organizacji sesji naukowej prezentującej jego postać uczestnikom Zjazdu Absolwentów oraz Kielczanom. Wspólnie planujemy wystawienie w Kielcach przynajmniej części gąbińskiej kolekcji pamiątek po Generale. Ta zaś, o czym miałem okazję naocznie się przekonać, jest bogata i obok materiałów poświęconych wojskowej i politycznej działalności Składkowskiego zawiera także m.in. takie eksponaty jak: dyplom ukończenia przezeń Wydziału Medycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, wyposażenie jego torby lekarskiej, prywatną korespondencję (w tym wzruszające lisy do żony, Jadwigi), stworzone jego ręką rysunki, obrazy i szkice oraz zbiór rękopisów i maszynopisów – świadectw literackiej spuścizny ostatniego premiera II Rzeczypospolitej. Oprócz tego Muzeum posiada materiały biograficzne dotyczące rodziny Składkowskiego, jego rodziców, rodzeństwa oraz pamiątki po zmarłej w 2007 roku Jadwidze Składkowskiej z domu Dołęga-Mostowicz (siostrze znanego pisarza), żonie Generała, która to wcześniej przekazała Muzeum własny zbiór pamiątek po mężu. On to właśnie stanowi obecnie gros kolekcji. Z kielecką wystawą będzie łączyć się okazja do nabycia pamiątkowych medali wybitych w 2005 roku w 120. rocznicę urodzin Sławoja Składkowskiego, a także egzemplarzy jego książki „Strzępy meldunków” (wspomnień dotyczących kontaktów z Marszałkiem Piłsudskim w wolnej Polsce) – z pierwszego wydania londyńskiego z 1965 roku. Mamy także nadzieję, że przyjedzie do Kielc p. Anna Ostrowska, by wziąć udział w organizowanej przez nas sesji i opowiedzieć o historii Muzeum, swojej znajomości z Jadwigą Składkowską oraz o kompletowaniu zbiorów i kultywowaniu pamięci o swym wybitnym krajanie.

Jako – w pewnym sensie – kolegów szkolnych generała Sławoja Felicjana Składkowskiego cieszyć powinien nas każdy wyraz pamięci o nim, każde przypomnienie o jego w dużej mierze zapomnianej postaci i działalności. Przypomnieniem takim jest przedstawiony powyżej* artykuł pana Wojciecha Szydłowskiego, opublikowany w „Rzeczpospolitej” w związku z odbywającą się na Zamku Królewskim w Warszawie wystawą „Dwudziestolecie międzywojenne. Oblicza nowoczesności”. Szkoda tylko, że sylwetka wybitnego absolwenta naszej Szkoły została przez autora artykułu nakreślona w sposób tak dalece uproszczony. Miast obalać, utrwala on stereotyp Generała jako li tylko budowniczego „drewnianych domków z serduszkiem”, od jego imienia przezwanych sławojkami, obrazu dopełniając lakoniczną i groźnie brzmiącą wzmianką o „odpowiedzialności za – jakże zdemonizowany
w naszej historiografii – proces brzeski” ( Sławoj Składkowski jako ówczesny minister spraw wewnętrznych w istocie podpisał nakazy aresztowania dla przywódców Centrolewu ).
A przecież, choćby brać pod uwagę działalność Generała jedynie w dwudziestoleciu (pomijając okres PPS-owski i legionowy), czy nawet tylko w okresie pełnienia przezeń funkcji ministra spraw wewnętrznych, to spektrum jego zainteresowań i zakres prac znacznie wykraczały poza „stawianie toalet na polskich wsiach”.
Ujęcia takie jak to zaprezentowane w dyskutowanym artykule tym bardziej wskazują na celowość naszej inicjatywy. Z wmurowaniem tablicy pamiątkowej łączy się bowiem podjęcie próby przywrócenia pełniejszej pamięci o gen. Składkowskim – ciekawej i wielowymiarowej postaci historycznej o cechach charakteru godnych najwyższego uznania – jeśli nie w całej społeczności kieleckiej, to przynajmniej w środowisku absolwentów i uczniów I LO im. S. Żeromskiego. Mamy nadzieję, że ta nasza skromna cegiełka kiedyś w przyszłości stanie się jednym z przyczynków do odbudowania właściwego obrazu jego postaci w skali całego kraju.


Maciej Rzepka

*- http://www.rp.pl/artykul/55362,239924_Slawojka_w_kazdym_obejsciu.html